Analiza moczu to podstawowe badanie, które powinno być wykonywane regularnie, najlepiej raz na kilka lat. Wyniki badania mogą dostarczyć cennej wiedzy o układzie moczowym, ale także pomóc w diagnozie chorób nerek, wątroby, żółtaczki czy cukrzycy.
Pozostałości przemiany materii
Lekarze zalecają badanie ogólne moczu profilaktycznie raz na 2-3 lata. W składzie moczu znajdują się szkodliwe i bezużyteczne pozostałości przemiany materii, które jednak stanowią wartościową informację o stanie zdrowia pacjenta. Zawartość moczu to w 96% woda. Pozostałą część stanowią sole mineralne, mocznik i barwniki żółciowe. W zależności od ilości przyjmowanych płynów i temperatury otoczenia, zdrowy człowiek wydala od 600 do nawet 2500 ml moczu. Wykonując badanie ogólne, analizowane są jego fizyczne oraz chemiczne właściwości, a także mikroskopowe badanie osadu. W zależności od występowania poszczególnych składników w moczu bądź ich stężenia, można zdiagnozować choroby nerek, dróg moczowych, nadciśnienie tętnicze, powikłania cukrzycy czy otyłość.
Analiza składu moczu
Badanie moczu obejmuje analizę jego wyglądu i barwy, a także ciężaru właściwego, woni, odczynu i przejrzystości. Normę stanowi barwa od słomkowej do bursztynowej. Oczywiście, wiele pokarmów wpływa na barwę moczu, ale należy mieć na uwadze, że jego odbarwienie może sugerować problemy z nerkami: ciemny odcień – odwodnienie, a czerwone zabarwienie – zawartość krwi. Prawidłowy ciężar właściwy mieści się w przedziale 1,016 – 1,022kg/l. Niższy może informować o nieprawidłowej pracy nerek, natomiast wyższy – o występowaniu w moczu glukozy lub białka. Właściwy odczyn (pH) moczu jest lekko kwaśny, w granicach 4,6-8 pH. Podwyższone pH, mające odczyn zasadowy, może sugerować kamicę nerkową, zakażenie układu moczowego, astmę lub być po prostu skutkiem wymiotów. Niskie pH (kwaśne) pojawia się w wyniku odwodnienia, biegunki, źle kontrolowanej cukrzycy lub rozedmy płuc. Normą jest przejrzysta struktura moczu. Mętny mocz może świadczyć o występowaniu grzybów, bakterii, śluzu bądź zakażeniu pasożytniczym.
W trakcie badania moczu wykonywana jest jego analiza pod względem chemicznym. Normą jest niewystępowanie w moczu białka, glukozy oraz ciał ketonowych. Jeżeli jednak białko zostanie wykryte, może to oznaczać chorobę nerek, nadciśnienie, cukrzycę, infekcję, a nawet niewydolność serca czy białaczkę. Występowanie glukozy może świadczyć o chorobach nadnerczy, nerek lub wątroby, nieprawidłowo kontrolowanej cukrzycy lub niektórych zatruciach. Obecność ciał ketonowych może być efektem zaburzeń odżywania (bulimia, anoreksja), głodzenia się lub źle monitorowanej cukrzycy. Zasadą jest brak w moczu zarówno krwinek czerwonych, jak i białych (ewentualnie ich śladową ilość mieszczącą się w normie), a także brak grzybów, bakterii czy pasożytów. Obecność komórek nabłonka świadczy o zanieczyszczeniu materiału do zbadania. W takim przypadku lekarz zazwyczaj zleca powtórzenie badania w celu uzyskania miarodajnych wyników.