Czy wiesz, że stan Twoich jelit może wpływać na Twój humor i zachowanie? O podejrzeniu, że zdrowie jelit łączy się zdrowiem psychicznym zaczęło się mówić już ponad 100 lat temu. Na początku zeszłego stulecia naukowcy i klinicyści podkreślali związek między przewodem pokarmowym a zdrowiem psychicznym. Do 1930 roku opinie się odwróciły i sądzono, że zaburzenia psychiczne były czynnikiem wpływającym na dolegliwości układu pokarmowego.

Zainteresowanie zdrowiem jelit nie było jednak nigdy tak silne jak obecnie, a wnikliwe badania nad mikroflorą jelitową odkryły bliską relację między problemami z nastrojem, zachowaniem a nierównowagą w bakteriach jelitowych. Jest wiele czynników, które mają wpływ na stan mikrobioty i jelit, dieta jest najważniejszym z nich. Zdrowie układu immunologicznego jest także blisko związane z jelitami.

Jak jelita wiążą się z mózgiem?

Jelita związane są z mózgiem poprzez nerw błędny, jelitowy układ nerwowy i oś jelitowo-mózgową. Nerw błędny ciągnie się od pnia mózgu, przez szyję, tułów do brzucha. Nerw odchodzi od rdzenia przedłużonego za pośrednictwem kilku korzonków. Opuszcza czaszkę przez tylną, czyli boczną część otworu szyjnego w czaszce. Nerw błędny prowadzi włókna czuciowe, ruchowe i przywspółczulne do wszystkich organów poza nadnerczami, przez całą drogę od szyi aż do okrężnicy poprzecznej. Pomaga regulować tętno serca, mowę, pocenie i różne funkcje przewodu pokarmowego.

Jelitowy układ nerwowy łączy się z ośrodkowym układem nerwowym. Posiada od 200 do 600 milionów neuronów. Miejscowe i centralne neurony czuciowe w ścianie jelita monitorują kondycję fizyczną tej ścianki. Miejscowe interneurony natomiast integrują te informacje. To pozwala neuronom ruchowym wpływać na aktywność mięśni gładkich w ścianie jelita i wydzielin gruczołowych takich jak enzymy trawienne, śluz, kwas żołądkowy i żółć.

Jelitowy układ nerwowy określa się mianem „drugiego mózgu”, ze względu na jego zdolność do autonomicznego funkcjonowania oraz komunikowania się z ośrodkowym układem nerwowym poprzez układy przywspółczulny (tj. przez nerw błędny) i współczulny.

Oś jelitowo-mózgowa składa się z dwukierunkowej komunikacji pomiędzy ośrodkowym a jelitowym układem nerwowym, łącząc emocjonalne i kognitywne ośrodki w mózgu z peryferyjnymi funkcjami jelitowymi. Istnieją silne dowody z badań na zwierzętach, które wskazują, że mikroorganizmy jelitowe mogą aktywować nerw błędny i odgrywają kluczową rolę w mediacji między mózgiem a zachowaniem.

Rola bakterii w depresji i zaburzeniach lękowych

Badania pokazały, że mikroflora jelitowa wpływa na chemię mózgu i zachowanie. Na przykład, ludzie, którzy cierpią na zespół jelita drażliwego i związanymi z nim skurczami, bólami brzucha, wzdęciami, gazami, biegunką i zaparciami, często cierpią także na depresje i zaburzenia lękowe.

Interakcja między bakteriami a depresją i zaburzeniami lękowymi działa obustronnie. Na przykład, w badaniu z 2009 roku, młode szczury płci męskiej poddano stresowi poprzez separację ich od matek, co zmieniło ich mikrobiotę. Mimo, że młode były separowane przez 11 dni na zaledwie 3 godziny dziennie, badacze doszli do wniosku, że ten niekorzystny efekt może zwiększyć podatność na choroby w późniejszym życiu, włączając depresję i zespół jelita drażliwego.

Mikroflora jelitowa wpływa na produkcję serotoniny i dopaminy. Ponad 90% serotoniny w naszych ciałach znajduje się właśnie w jelitach. Serotonina jest kluczowym czynnikiem regulującym motorykę jelit. Serotonina jest także jednym z neuroprzekaźników odpowiadających za dobre samopoczucie, przyczynia się do poczucia zadowolenia i szczęścia. Jelitowy układ nerwowy wytwarza ponad trzydzieści neuroprzekaźników, w tym serotoninę, dopaminę i acetylocholinę. W badaniu z 2014 roku, szczurom z depresją podano szczep probiotyku, czego rezultatem była „normalizacja odpowiedzi immunologicznej i cofnięcie się deficytów behawioralnych”. W tym przypadku można podejrzewać, że zastosowanie probiotyków mogło mieć terapeutyczny efekt na symptomy zaburzeń lękowych i depresji.

Syndrom przeciekającego jelita

Oprócz mikroflory jelitowej, bardzo ważną rolę w kontekście związku jelit z zachowaniem odgrywa też ciągłość jelit. Jeśli chcielibyście poczytać więcej na ten temat zapraszamy do tekstu Instytutu Mikroekologii, który traktuje o syndromie przeciekającego jelita (Leaky Gut Syndrome) i roli tego zaburzenia w rozwoju depresji. Artykuł możecie znaleźć pod tym linkiem.